Czy biologiczne oczyszczalnie ścieków są skuteczniejsze od drenażowych?

Odpowiedź jest trudna, bo brakuje danych na temat faktycznej skuteczności oczyszczalni drenażowych. Wynika to stąd, że w większości przypadków należy rozkopać drenaż, aby pobrać próbki do analizy. Użytkownicy oczyszczalni biologicznych mają lepszą sytuację: pobranie próbek jest łatwe, więc w każdej chwili mogą zlecić wykonanie analizy składu oczyszczonych ścieków. To najlepsza metoda, bo sugerowanie się wynikami nominalnymi nie powie nam wiele o faktycznych osiągach naszej oczyszczalni.

Każdy dostarczający przydomowe oczyszczalnie producent zapewnia o wysokiej skuteczności swoich instalacji. Rzadko kto sprawdza, jak jest naprawdę. Zgodnie z obowiązującym prawem nie jest konieczna kontrola składu oczyszczonych ścieków, jeżeli przepustowość oczyszczalni nie przekracza 5 m³ na dobę. W efekcie mało który właściciel przydomowej oczyszczalni ścieków wie, co tak naprawdę wypływa z jego oczyszczalni do gleby. Na szczęście coraz powszechniejsza jest świadomość, że kontrola jakości oczyszczania leży przede wszystkim w interesie posiadacza oczyszczalni. 

Od czego zależy poziom oczyszczenia ścieków w oczyszczalni typu drenażowego? 

Oczyszczalnia drenażowa, jeżeli jest poprawnie zaprojektowana i zbudowana, może oczyścić ścieki z tak dużą skutecznością, że nie skażą gleby, ani wody. Kłopot w tym, że te warunki nie zawsze są spełnione. Niska cena oczyszczalni drenażowych sprawia, że są one instalowane powszechnie, często na gruntach mało przepuszczalnych, na których bardzo trudno uzyskać dobre warunki oczyszczania.  Wiele oczyszczalni drenażowych powstaje na glebach gliniastych, na których ich skuteczność znacznie spada. Ponadto glina ma silne działanie wysadzinowe. Jej „praca” pod wpływem nasączania wodą, zamarzania i wysychania może prowadzić nawet do fizycznego uszkodzenia (rozszczelnienia) instalacji oczyszczającej. 

Właściwa eksploatacja oczyszczalni drenażowej wymaga przynajmniej podstawowej wiedzy na temat biologicznego oczyszczania ścieków. Trzeba zdawać sobie sprawę np. z tego, że wylewając litrami do kanalizacji odkamieniacze, odplamiacze czy specyfiki do udrażniania rur, skutecznie niszczymy florę bakteryjną. Efekt: bez bakterii rozkładających materię organiczną, oczyszczalnia zamienia się w rozsączalnik ścieków. Podobny efekt dają długotrwałe przerwy w dopływie ścieków lub zalanie oczyszczalni wodą deszczową.

Duże  szkody wyrządzają też zapewnienia niektórych sprzedawców o tym, że oczyszczalnie drenażowe nie wymagają stosowania preparatów bakteryjnych. Faktem jest, że idealnie funkcjonująca oczyszczalnia drenażowa obywa się bez dostaw bakterii z zewnątrz. Jednak w praktyce przy każdym restarcie należy zastosować odpowiednią mieszankę kultur bakteryjnych. Okresowo wprowadzane do oczyszczalni preparaty bakteryjne pozwalają podtrzymać procesy biologiczne, nawet pomimo stosowania w gospodarstwach domowych  znacznych ilości środków chemicznych.

Oczyszczalnie biologiczne są łatwiejsze do kontrolowania 

Oczyszczalnie biologiczne są droższe w zakupie i eksploatacji od instalacji drenażowych, ale przemawia za nimi łatwość obsługi i pełna kontrola procesów oczyszczania. Wszystkie etapy oczyszczania ścieków odbywają się w zamkniętym zbiorniku. Możemy bez trudu wpływać na parametry pracy instalacji. Większość nastawień jest automatyczna i nie wymaga od użytkownika specjalistycznej wiedzy. Łatwo jest też pobrać próbki ścieku do analizy.

Oczyszczalnia typu biologicznego jest w pełni niezależna od warunków glebowych. Liczy się tylko objętość i skład chemiczny ścieków. Jeżeli przepustowość jest właściwie dobrana, a w ściekach nie ma nadmiernej ilości detergentów i innych substancji zabójczych dla błony biologicznej, to ciecz wyprowadzana z instalacji nadaje się nawet do podlewania ogródka czy do odprowadzenia do naturalnego cieku wodnego.  

Jaką skuteczność mają przydomowe oczyszczalnie ścieków?

Kierowanie się wyłącznie ogólnymi danymi na temat skuteczności oczyszczalni drenażowych czy biologicznych może być bardzo mylące. Dlaczego? Zdaniem przedstawiciela firmy Metria, producenta przydomowych oczyszczalni ścieków, kluczowe jest badanie ścieków:

– Kiedy mówimy o oczyszczalni biologicznej, np. oczyszczalni SBR, to mamy na myśli pewną technologię. Za jej realizację w praktyce odpowiadają konkretne modele oczyszczalni, które bardzo różnią się budową, a w następstwie również efektami działania. W przypadku oczyszczalni drenażowych nie występują duże różnice budowie instalacji. Natomiast kluczową kwestią jest sposób przeprowadzenia instalacji, w tym szczególnie wykonania poletka rozsączającego. Dwie identyczne oczyszczalnie drenażowe mogą działać z bardzo różną skutecznością. Dlatego jedynym pewnym testem jakości pracy naszej oczyszczalni jest analiza składu oczyszczonego ścieku.

Jakość oczyszczenia ścieków określa wskaźnik BZT (Biochemiczne Zapotrzebowanie Tlenu). Powszechnie stosowany jest wskaźnik BZT₅, który określa, jak dużo tlenu na jednostkę objętości ścieków (g/m³) zużyją bakterie w czasie 5 dni. Większe zapotrzebowanie odpowiada proporcjonalnie większemu zanieczyszczeniu. Można też zlecić przeprowadzenie bardziej zaawansowanych analiz, które udzielą odpowiedzi na temat dokładnej zawartości poszczególnych związków chemicznych w badanej próbce.

Pobieranie próbek z oczyszczalni drenażowej może być mocno utrudnione. Oczywiście bez problemu pobierzemy ściek wychodzący z osadnika gnilnego (najłatwiej w studzience rozdzielczej). Jednak nie warto go nawet badać, bo jest on zaledwie wstępnie podczyszczony – właściwy proces oczyszczania tlenowego odbywa się w drenażu. Próbki należy pobrać z miejsca znajdującego się pod drenażem. Aby taka operacja była możliwa, drenaż powinien znajdować się w niecce ziemnej z dnem uszczelnionym folią. Po dnie należy poprowadzić rury drenażowe, które będą przechwytywać doczyszczony ściek i odprowadzać go do odbiornika, np. do studni rozsączającej. To rzadko stosowane rozwiązanie, w którym poletko rozsączające pełni rolę filtra piaskowego. 

Podsumowując, trzeba podkreślić, że oczyszczalnie biologiczne i drenażowe mają potencjalnie podobną skuteczność. Jednak w praktyce kompaktowe oczyszczalnie biologiczne dają większą kontrolę nad procesami biologicznego rozkładu materii organicznej. Są urządzeniami bardziej uniwersalnymi, niezależnymi od warunków glebowych i lepiej znoszącymi zaburzenia w ilości dostarczanych ścieków. Przed dokonaniem wyboru najlepiej zasięgnąć rady specjalisty – najlepiej, żeby był to producent oczyszczalni ścieków, którą zamierzamy zainstalować.